Inne formy wspierające rozwój

Jaka jest różnica miedzy coachingiem, a terapią lub poradą psychologa? Czym różni się coaching od mentoringu? Jak szybko wytłumaczyć czym zajmuje się coaching?

Sprawa z pozoru nie jest prosta, gdyż różne szkoły i modele coachingu podają czasem sprzeczne, a niekiedy nawet wykluczające się definicje. Jednak dzięki Matrycy Edukacyjnej z łatwością znajdziesz wszystkie potrzebne ci odpowiedzi oraz informacje dotyczące pytań: czym różni się coaching od innych oddziaływań? Gdzie się plasuje? W czym się różni od innych metod?

Nauka (uczenie)
Mentoring
Doradztwo
Coaching partnerski

Matryca edukacyjna

Dzięki Matrycy edukacyjnej możesz znaleźć odpowiedź na pytanie, jakie zastosować metody w kwestii osobistych wyborów lub problemów, które przeżywasz lub jako coach w odpowiedni sposób dostosować narzędzia edukacyjne do potrzeb swojego klienta. Możesz również w skuteczny sposób uporządkować większość procesów edukacyjnych w organizacji, w której pracujesz.

Matryca dotyczy czterech skrajnych postaw wobec edukacji, a tym samym wobec dokonywania zmian: swobody i dyrektywności, gotowych rozwiązań i rozwiązań kreatywnych.

Swoboda oddziaływań

Pierwszą postawą jest Swoboda oddziaływań. Dokonując zmian, ucząc się robisz to tak jak chcesz i kiedy chcesz, zaś pozyskany przez ciebie nauczyciel[1] również ma pełną swobodę w jaki sposób będzie ci przekazywał wiedzę. Zyskiem w tej relacji jest przede wszystkim wiedza, którą zdobędziesz. Na przykład, żeby się czegoś nauczyć w sposób swobodny możesz kupić książkę wybranego autora. W ten sposób on staje się twoim nauczycielem, ty zaś w dowolnym czasie, w dobranym dla siebie tempie zapoznajesz się z treściami danej książki. Jeśli są w niej przykłady i ćwiczenia, które wykonasz zdobędziesz więcej praktyki, jeśli sama treść – posiądziesz wiedzę teoretyczną. Nauczyciel, czyli w tym przykładzie autor książki, również ma pełną swobodę co do tego jakie zawrze treści oraz w jaki sposób je zaprezentuje. Tego rodzaju model spotykamy najczęściej w czasie studiów lub szkoleń. Rezultat tego rodzaju jest jednak niepewny, zależy on zarówno od talentu nauczyciela, jak i od osobistych starań ucznia, zawsze jednak ma silnie teoretyczny charakter. Uczeń zdobywa wiedzę, jednak czy będzie potrafił z niej skorzystać w praktyce?

Dyrektywność

Swobodzie przeciwstawiana jest dyrektywność. Najczęściej na podstawie doświadczeń, norm społecznych czy przepisów prawa nauczyciel, bądź inna instytucja, opracowuje system uczenia i określa zakres wiedzy konieczny do przekazania w danej sprawie. To klasyczny model szkoły, którą znamy. Oparty jest na realizowaniu schematycznych programów, najczęściej w rutynowy sposób, a następnie na sprawdzaniu i ocenianiu wiedzy. Dyrektywnie uczymy bezpieczeństwa i higieny pracy, gdyż w tej kwestii nie ma miejsca na dowolność. Dyrektywnie uczy się przepisów ruchu drogowego na kursach prawa jazdy oraz ratownictwa medycznego, naprawy łożyska w samochodzie, a także ustawiania parametrów maszyn. Oczywiście nawet w bardzo ścisłych dyscyplinach o technicznym charakterze istnieje szeroki obszar swobody tak po stronie ucznia jak i nauczyciela. W finale jednak rezultat uzyskany u wszystkich uczniów ma być podobny. Dobitnym przykładem tego rodzaju szkoleń jest armia, lotnictwo, kierowanie pojazdami, wiele dziedzin medycyny. Pomiędzy swobodą, a dyrektywnością powstaje pierwsza oś matrycy jako continuum: od całkowitej swobody (np. czytanie książek), po skrajną dyrektywność (np. kurs nawigacji lotniczej).

Gotowe rozwiązania

Trzecią postawą w edukacji jest oparcie się o gotowe rozwiązania. Gotowym rozwiązaniem jest np. obowiązujący program szkolenia, konieczna do zastosowania procedura, przepis prawa itp. Zadaniem nauczyciela jest przekazanie konkretnych treści zgodnie ze spodziewanym rezultatem, określonym na początku. W ten sposób uczy się wszelkich kompetencji obarczonych wysokim ryzykiem utraty zdrowia, a nawet śmiercią: strażaków, żołnierzy, policjantów, płetwonurków, spadochroniarzy, lecz również lekarzy, tokarzy i spawaczy oraz dziesiątków innych profesji i umiejętności, w których liczy się precyzja oraz ustalone algorytmy działania. Nie ma tu miejsca na twórcze wątpliwości lub innowacyjne odstępstwa. Magazynek z broni wyjmuje się w określony sposób, aparat oddechowy płetwonurka ma swoje żelazne wymogi, maszyny nie wolno regulować w czasie jej pracy itd. Ponadto, najczęściej na skutek badań lub doświadczanych prób i błędów ustalono, że w danej kwestii istnieją wypróbowane metody unikania poważnego ryzyka (np. obowiązkowe zapinanie pasów w samochodzie) oraz skuteczne sposoby osiągania sukcesu (np. uczenie dzieci jazdy na rowerze za pomocą doczepianych kółek bocznych). Zatem nie ma potrzeby, żeby w raz ustalonym porządku, który działa - eksperymentować.

Rozwiązania kreatywne

Czwartym, przeciwstawnym wobec gotowych rozwiązań, aspektem uczenia się są rozwiązania kreatywne. Nauczyciel pełni tutaj rolę osoby zachęcającej do okryć i zmian, które w najlepszy sposób zaspokoją potrzeby jego ucznia lub grupy, w której uczeń działa. Wszelkie nowe pomysły są mile widziane. Sam proces uczenia się i zmiany może przebiegać w sposób nietypowy, jak również osiągane rezultaty mogą daleko odchodzić od schematów i utartych ścieżek postępowania. Nauczyciel zatem pełni rolę przewodnika, niekiedy stojącego z boku i co najwyżej towarzyszącego w odkryciach swego klienta. Nie doradza ani nie wywiera presji. Nie podsuwa gotowych rozwiązań ani nie sugeruje wyborów. Zarządza treningiem, lecz oczywiście również proponuje ocenę osiągniętych rezultatów. Pomiędzy gotowymi rozwiązaniami (np. obowiązujący kodeks ruchu drogowego), a rozwiązaniami kreatywnymi (np. kampania reklamowa w internecie) powstaje druga oś, kolejne continuum.

Osie matrycy

Z czterech przeciwstawnych postaw edukacyjnych powstały dwie osie tworzące cztery ćwiartki, cztery metody edukacyjne. Pierwsza oś: od swobody do dyrektywności, druga od gotowych rozwiązań do rozwiązań kreatywnych.

Rys. Matryca edukacyjna

Nauka (uczenie)

Lewa górna ćwiartka znajduje się w polu gotowych rozwiązań i swobody w dochodzeniu do wiedzy. Jest to ćwiartka nauki, czyli uczenia (nauczyciel uczy, uczeń: uczy się). Najczęstszą metodą nauki są lekcje, szkolenia, wykłady, e-learning i literatura. Rezultatem nauki jest zdobyta wiedza lub informacje na dany temat. Klasyczne metody edukacyjne działają w oparciu o ten mechanizm. Dany jest program, obszar wiedzy, zdefiniowane są tematy, a czasem nawet konkretne kompetencje do osiągnięcia. Jednak sposób utrwalenia wiadomości, nabycia umiejętności lub kompetencji, leży w gestii ucznia i nauczyciela. Opanowanie wiedzy najczęściej sprawdzane jest przy pomocy testów i ten poziom wydaje się wystarczający w większości sytuacji nauczania.

Mentoring

Kolejny obszar wyłania się z połączenia gotowych rozwiązań i dyrektywności. Jest to mentoring. Oparty jest na wykorzystaniu gotowych procedur wraz ze ściśle określoną metodą trenowania wcześniej nabytych umiejętności. Mentor, jako bardziej doświadczony zawodnik sportowy, a teraz trener, pracownik, instruktor lub menedżer przekazuje osobie o mniejszym doświadczeniu (zawodnikowi, pracownikowi, kursantowi itp.) w jaki sposób ma skutecznie działać w danej dyscyplinie. Rezultatem jest uzyskanie wprawy, zdobycie doświadczenia i w efekcie wytrenowanie umiejętności praktycznych. Najczęstszym przykładem mentoringu w warunkach polskich jest nauka sprzedaży. Bardziej doświadczony sprzedawca uczy swoich podopiecznych, młodszych lub dopiero zatrudnianych kolegów, zarówno wiedzy o produkcie lub obsłudze jak i standardów sprzedaży obowiązujących w firmie. Gdy uczniowie już opanują podstawową wiedzę o produkcie, mentor trenuje z podopiecznymi (mentee) jak należy postępować w zgodzie z tak zwaną ścieżką sprzedaży (od badania potrzeb klienta, poprzez prezentację oferty, zamykanie sprzedaży, skończywszy na wystawieniu faktury). Następnie osobiście uczestniczy w sytuacjach, kiedy młodsi koledzy sprzedają klientom produkty lub usługi i udziela informacji zwrotnej, koryguje, poprawia, odwołuje się do standardów. Każdy proces edukacyjny oparty na wzmacnianiu doświadczenia ucznia i trenowaniu konkretnych umiejętności branżowych pod okiem nauczyciela to mentoring.

Doradztwo

Ćwiartka powstająca z połączenia dyrektywności i kreatywnych rozwiązań to doradztwo. Nauczyciel, w tym wypadku nazywany doradcą (lub counselorem) poszukuje najlepszych rozwiązań dla swego ucznia, a wręcz doradza mu z jakich możliwości może skorzystać. Pomaga określić efekt, do którego zmierza uczeń. W tym obszarze znajduje się poradnictwo i zarządzanie ścieżką kariery. Klasycznym działaniem doradcy jest np. pomoc w wyborze zawodu, wycieczki zagranicznej, rodzaju kafelków do kuchni itd. Natomiast wybór i dalsze działania są po stronie zainteresowanego. Doradcą jest ten, kto pomaga uczniowi lub klientowi zebrać i nazwać oczekiwania oraz spodziewane korzyści, po czym zbiera je i podsumowuje. Następnie podsuwa możliwe rozwiązania. Rezultatem doradztwa jest wybór rozwiązania, dalszy krok, który podejmuje uczeń. Jednakże to, w jaki sposób zastosuje się do porad, np. jak będzie się bawił na wakacjach, które wybrał w biurze turystycznym, to już zależy od jego kreatywności.

Coaching partnerski

Czwarta ćwiartka matrycy, powstająca z przecięcia osi swobody z osią kreatywności, to coaching partnerski. Gdy potrzebujemy dotrzeć do głębszych motywacji, do źródła postawy coachowanego klienta, pracownika, czyli przekonań i wartości, skuteczny staje się coaching partnerski. Coaching jest procesem, którego głównym celem jest wzmocnienie postawy proaktywnej klienta oraz wsparcie jego samodzielności w dokonywaniu zmian. Uczeń, w tym przypadku to klient coachingu, dochodzi do rozwiązań metodą prób i błędów (podejmowanych jako eksperymenty o nieprzewidywalnym wyniku) z wykorzystaniem kreatywności, w oparciu o własne odkrycia, wnioski i zasoby.

Polecane firmy szkoleniowe:

Coaching - literatura

Poniżej przedstawiamy literaturę obowiązkową dla wszystkich zainteresowanych tematyką coachingu.

Kontakt:

Jeżeli masz pytania związane z coachingiem, serdecznie zapraszamy do kontaktu mailowego .