Schemat coachingu

Poniżej wyszczególniony został schemat procesu coachingowego, który warto stosować w przebiegu wspólnej pracy z klientem lub w autocoachingu. Niektóre elementy jak feed-back, zadania domowe, ćwiczenia towarzyszą całemu procesowi i są powtarzane wielokrotnie. Ilekroć pojawia się impas zazwyczaj należy wrócić do kroku pierwszego – ustalenia celów. Najczęściej elementy hamujące, spadek motywacji, opór pojawiają się wówczas, gdy klient przestał utożsamiać się z celami, realizuje cele zbyt mało motywujące lub wtedy, gdy realizował cele zastępcze, pod którymi kryją się nieuświadomione lub utajnione cele właściwe. Wówczas powrót do kroku pierwszego (ustalenie i zwymiarowanie celów), nawet w bardzo już zaawanasowanym coachingu, pozwala na wzrost motywacji i uzyskanie spodziewanych efektów w finale coachingu.

Cel

Ustal i zapisz swój cel. Używaj pierwszej osoby liczby pojedynczej. Pamiętaj cel to zamiar (np. chcę wyjechać na tygodniowe wczasy w lipcu). Cel określa kierunek dążenia, czyli dokąd i w jakim celu zmierzasz? Powinien być sformułowany bez zaprzeczeń – co chcę uzyskać, osiągnąć, dokąd zmierzam (bez zaprzeczeń – np. czego nie chcę). Jeśli pojawia się zaprzeczenie, ustal – co chcesz uzyskać pozytywnego w zamian za to, czego nie chcesz (np. nie chcę czuć się zmęczony po wykonaniu ćwiczeń gimnastycznych). Co chcesz w zamian? (np. chcę czuć energię).

Efekty

Ustal jakiego efektu spodziewasz się na mecie. Cel to pozycja startowa. Efekt zaś odpowiada na pytanie o spodziewany rezultat. Wynik, tylko wtedy jest wartościowy (sensowny), gdy pozwala zrealizować potrzeby w kategoriach korzyści. Co z tego, że masz zamiar np. wyjechać na wakacje, jeśli nie odpowiadasz sobie, już w fazie planów, na pytanie jak zamierzasz wypoczywać, co będziesz robić, jakie potrzeby w jaki sposób zrealizujesz i jakie konkretnie korzyści osiągniesz? Czy będzie to np. opalenizna czy wysypianie się, czy też zwiedzanie? Ważne jest też ustalenie, które ze spodziewanych korzyści są absolutnie konieczne od uzyskania (graniczne) i bez nich cały projekt straci sens, które zaś mogą nie być zrealizowane w całości lub pominięte (np. opalenizna w czasie urlopu).

Pomocne jest zwizualizowanie zarówno celu (poczuj, wyobraź sobie, usłysz dźwięki, słowa) jak i efektu (co poczujesz, zobaczysz, czego doświadczysz, co usłyszysz) gdy osiągniesz spodziewane korzyści.

Miary

Zwymiaruj postawiony cel. Jak wiesz, istnieje wiele sposobów tworzenia mocnych, wyrazistych wskaźników. Jednak najprostszym i najszybszym jest zadanie trzech pytań:

Czy twój cel jest w zakresie twojego, przynajmniej częściowego, wpływu i kontroli?
Pytania uzupełniające:
- Jak będziesz kontrolować swój wpływ?
- Na czym polega twój wpływ na przebieg działań?
- Co kontrolujesz i w jaki sposób?
Czy twój cel jest ekologiczny?
Pytania uzupełniające:
- Co świadczy o ekologiczności?
- Jakie istnieją dowody na ekologiczność?
- Czy wszyscy realni i potencjalni udziałowcy zostali uwzględnieni?
Czy twój cel jest użyteczny?
Pytania uzupełniające:
- Co świadczy o jego funkcjonalności?
- Czy zmiana, którą przyniesie, pozwoli ci się czuć tak jak chcesz się czuć?
- Czy myśląc i działając w zaplanowany sposób odniesiesz sukces o jakim myślisz?

Pytania whitmorowskie

Kiedy już cel i efekt są ustalone pomocne jest utwierdzenie się, że wszystkie aspekty zostały rozpatrzone. Znakomicie sprawdzają się wówczas pytania opracowane przez Johna Whitmore’a, prezentowane wcześniej. Jeśli w wyniku zastosowania pytań pojawiają się wątpliwości co do realizowanego celu i spodziewanego sukcesu (efekty) wówczas należy rozpocząć prace nad celem od początku i wykonać bardziej wnikliwe wymiarowanie, np. przy pomocy metody SMART. Następnie kolejny raz skanujemy nasz cel z użyciem pytań whitmorowskich.

Plany

Przebieg coachingu korzystnie jest zaplanować. Plan powinien odpowiadać dążeniom klienta od zamiaru (cel = start) do rezultatu (efekt = meta). Jeżeli zdaniem klienta cel jest bardzo złożony, warto go podzielić na etapy. Należy plan zapisać z uwzględnieniem poszczególnych składowych. Kolejne zatem kroki (cele pośrednie, czyli etapy) mogą stanowić również fazy coachingu. Dalsze spotkania (sesje) poświęcone są dopracowaniu elementów planu, a także jego realizacji w szczegółach. Następnie omawiane są strategie klienta stosowane wobec napotykanych przeszkód, a także cząstkowe sukcesy, które prowadzą do realizacji głównego zamiaru.

Ćwiczenia

W czasie kolejnych spotkań (sesji) warto stosować gotowe, sprawdzone ćwiczenia, dzięki którym klient będzie mógł konfrontować się z własnym oporem, rozwiązywać wątpliwości, doprecyzowywać szczegóły i uzyskiwać zasoby, dzięki którym będzie zmierzał do rezultatu. Warto posiłkować się zestawem ćwiczeń, których skuteczność została potwierdzona w praktyce. Zazwyczaj jedno, dwa ćwiczenia wypełniają czas typowej sesji indywidulanej lub grupowej. Warto techniki przeprowadzać sprawnie, po wcześniejszym przećwiczeniu lub posiłkować się instrukcją.

Każde ćwiczenie z użyciem przestrzeni, rekwizytów, angażujące klienta lub grupę do aktywności ma wielokrotną przewagę nad sesją opartą na rozmowie. Rozmawiamy przez większą część życia i z większości rozmów, zwłaszcza potocznych, nic nie wynika. Przywykliśmy do nieustannego mielenie słów. Coaching, właśnie z uwagi na swe sportowe korzenie, jest aktywnym działaniem i ćwiczeniem. Zadaniem coachingu jest docieranie do właściwych zasobów prowadzących do efektu, wzrost lub tworzenie nowych kompetencji, a wraz z nimi nowych metod, skuteczniejszego, niż poprzednie, działania.

Zadania domowe

Zadania domowe to trening właściwy. Bez niego niemożliwe jest osiągnięcie sukcesu, a obietnice „cudownej, błyskawicznej zmiany” szybko okażą się iluzją. Tak jak w sporcie masa mięśniowa musi wzrosnąć, a nadmiar tłuszczu ulec spaleniu, tak również w treningu kreatywności, zarządzania czy sprzedaży – potrzebna jest długotrwała, stopniowa zmiana jakości. W sporcie mięśnie muszą stać się bardziej elastyczne i odporne na zmęczenie, gotowe do wzmożonego wysiłku. W ślad za tym idzie zwiększenie wydolności oddechowej oraz odporności na długotrwałe przeciążenie. Efekty te możliwe są do uzyskania tylko dzięki konkretnym ćwiczeniom. Jeśli mają być trwałe, potrzebna jest nie tylko wytrwałość, lecz również czas i zmiana nawyków. Zadania domowe służą zatem nie tylko wprowadzeniu zmiany, lecz również jej utrwaleniu. Dlatego też spełniają rozliczne, kluczowe dla coachingu funkcje.

Eksperymenty – pozwalają doświadczać, próbować, sprawdzać. Warto organizować eksperymenty w mikroskali, zanim zaczną dotyczyć ważnych spraw życiowych o charakterze nieodwracalnym (np. zamiast rozwodu warto podjąć eksperyment w postaci tygodniowej separacji). Eksperyment coachingowy zazwyczaj ma charakter testu, sprawdzania, próby nowego stylu działania, nowej metody lub modelu działania (np. wypożyczenie na próbę samochodu z automatyczną skrzynią biegów, delegowanie zadań nowemu pracownikowi, zastąpienie jednego składnika potrawy innym itp.).
Zadania kreatywne – pozwalają na wychodzenie z obszaru schematów, na podejmowanie nowych metod działania. To obszar twórczości, dzięki której pojawiają się innowacje, uproszczenia, szybsze metody działania lub rozwiązania niestandardowe, dzięki którym powstają całkowicie nowe rozwiązania, usługi lub produkty.
Gotowe ćwiczenia – umożliwiają utrwalanie nabytych już umiejętności. Są jak ćwiczenia sportowe. Raz dobrze skonstruowane pozwalają rozwijać i umacniać wybrane kompetencje np. ćwiczenie fizyczne tabata, asertywność, prowadzenie rozmów w obcym języku, jazdę na nartach na oblodzonym stoku, używanie skrótów klawiszowych na komputerze itd. Ich bazę można łatwo pozyskać w internecie lub literaturze, np. jak prawidłowo ćwiczyć tzw. brzuszki.
Kontynuacje – polegają na dokańczaniu tematów i ćwiczeń zapoczątkowanych na sesji coachingowej. Wówczas klient samodzielnie rozwija pomysły, domyka temat poruszony na sesji, uzupełnia go o własne przemyślenia i odkrycia, kontynuuje w wyznaczony sposób. Może to być wypisanie kolejnych miar sprawdzających ekologiczność celu, ustalenie kompletnego grona uczestników projektu.
Dzieła – są zadaniami polegającymi na wykonaniu pewnego jednorazowego ćwiczenia od A do Z. Na przykład może to być dokonanie wypieku ciasta według nowego przepisu (od przepisu do ciasta na talerzu), przeprowadzenie remontu mieszkania, wybór i zakup jakiegoś przedmiotu, praca twórcza (obraz, wiersz, film, kompozycja) itp.

Zadanie domowe powinno mieć charakter maksymalnie praktyczny. Należy je omawiać w kategoriach wniosków i odkryć, których klient dokonał w trakcie realizacji zadania oraz po jego zakończeniu. Wnioski mogą również dotyczyć niewykonania zadania i przyczyn.

Zadania domowe powinny być w miarę możliwości zapisane lub zarejestrowane. Są ćwiczeniem, są oparte na działaniach. Zatem wymiar zmagania, aktywności, konkretu ma kolosalne znaczenie dla powodzenia coachingu. Zadania mniej skuteczne lub w ogóle nieefektywne oparte są na myśleniu, zastanawianiu się, improwizowaniu. Stają się zbyt ulotne i na tyle niekonkretne, że nie przynoszą rezultatu w postaci trenowania, a tym samym nie wzmacniają ani nie tworzą nowych kompetencji.

Feed-back

Stałym elementem coachingu jest informacja zwrotna. Powinna być udzielana klientowi tak często jak to konieczne w kontekście realizowanych celów i efektów. Jednak nie nazbyt nachalnie i nie nazbyt często, żeby nie tworzyć efektu nieustannego poprawiania klienta. Podstawowym kryterium jest tutaj pytanie: Czy dzięki temu co teraz myślisz, mówisz, robisz przybliżasz się do określonego na wstępie rezultatu? Jeśli nie – Co cię zbliży do rezultatu? Czego potrzebujesz?

Ważnym czynnikiem jest udzielanie feed-backu zawsze za zgodą klienta, oczywiście z zachowaniem zasad prawidłowego feed-backu lecz również tak szybko, jak to możliwe, czyli zaraz po wystąpieniu zachowania lub sytuacji, której dotyczy (Mam dla ciebie informację zwrotną, czy chcesz usłyszeć? Odpowiedź: tak lub nie). Ponadto informacja zwrotna powinna być udzielana przez coacha z pozycji obserwatora, czyli z dystansu, zawsze odniesiona do tego co obserwator może dostrzec lub usłyszeć. Tym samym nie polega ona na interpretacjach, domysłach czy też sugestiach ze strony coacha. Tego rodzaju zachowania należy uznać za błąd w coachingu.

Ocena rezultatów

Ostatnim elementem procesu coachingowego jest ocena osiągniętych rezultatów. Chociaż w coachingu unikamy ocen to jednak w finale sesji ważnym elementem jest ustalenie, czy klient osiągnął swoje zamiary i korzyści. Tym samym dokonujemy oceny przy pomocy wcześniej (na początku coachingu) ustalonych miar, dzięki którym możemy z łatwością odpowiedzieć, czy wskaźniki opisane w miarach zostały zrealizowane.

Profesjonalny coaching jest procesem wynikowym, pracą o dzieło, a zatem oceniamy czy dzieło, na realizację którego się umówiliśmy, zostało zrealizowane i w jakim stopniu - tak co do ilości jak i jakości. Na przykład o ile procent przyrosła sprzedaż, jak wyraża się zadowolenie klientów; ile treningów biegowych odbywa klient i z jaką szybkością przebiega wyznaczony odcinek lub też ile razy zdarzyły się awarie danego urządzenia, jak poważne były i w jaki sposób je usuwano.

Rys. Schemat coachingu

Podsumowanie schametu coachingu

Jeśli ktoś ma wątpliwości co do coachingu jako metody – to dobrze. Niech obiekcje pozwolą mu szukać skutecznego coachingu na wysokim, profesjonalnym poziomie. Naiwnym byłoby sądzić, że coaching zawsze i wszędzie, w każdym wydaniu jest super skuteczny. Zmiana, zwiększenie efektywności, poprawa jakości życia nie mogą nastąpić w wyniku uczestnictwa w jakiejś mowie motywacyjnej nawet najbardziej utalentowanego mówcy ani w trakcie eventu na kilkaset osób. Nie może tak się stać z tych samych powodów z jakich nie można się w ten sposób nauczyć prawidłowego backhandu, gry akordów na gitarze czy ewolucji na rowerze free ride.

Coaching narodził się w sporcie. Dlatego oparty jest na efektywnym ćwiczeniu. Czasem jest to metoda prób i błędów, czasem po prostu żmudne dochodzenie do coraz wyższych kompetencji. Tak jak można nauczyć się gotować, tak można nauczyć się dowolnej umiejętności, rozwinąć dowolną kompetencję, inne zaś poprawić, wzmocnić, ulepszyć. Granicą są niektóre realia osobiste (np. fizyczna niepełnosprawność) oraz środowiskowe (np. w Polsce w warunkach naturalnych nie rosną bananowce). Wiele jednak początkowych przeszkód i ograniczeń można osłabić, ominąć lub usunąć – na tym polega jedno z podstawowych zadań coachingu. Jest nim praca nad motywacją, która sprzyja osiąganiu ponadprzeciętnych rezultatów.

Coaching na wstępie określa na czym ma polegać poprawa, wzrost, ulepszenie. Dlatego model pracy coachingowej powinien zawsze zmierzać do osiągnięcia powziętego postanowienia i określonego miarami rezultatu. Jest zatem pracą opartą na wykonaniu dzieła. Ważnym warunkiem kontraktu coachingowego jest podsumowanie osiągniętych rezultatów. Z punktu widzenia klienta będą to uzyskane korzyści i zrealizowane potrzeby, które określał cel (jako zamiar) oraz wyrażał rezultat (jako osiągnięty stan faktyczny). Wynikowość coachingu jest również zapożyczeniem ze sportu i dlatego stanowi sama przez się miarę rzetelności metody. Albo zaplanowany wynik zostaje osiągnięty, albo nie. Za rodzaj zaproponowanego treningu odpowiada coach, za wykonywanie ćwiczeń prowadzących do zamierzonego rezultatu odpowiedzialny jest coachee.

Polecane firmy szkoleniowe:

Coaching - literatura

Poniżej przedstawiamy literaturę obowiązkową dla wszystkich zainteresowanych tematyką coachingu.

Kontakt:

Jeżeli masz pytania związane z coachingiem, serdecznie zapraszamy do kontaktu mailowego .