Umowa o dział spadku to umowa zawierana między spadkobiercami w celu podziału majątku spadkowego bez konieczności przeprowadzania postępowania sądowego. W artykule wyjaśnimy, czym dokładnie jest taka umowa, kto i w jaki sposób może ją zawrzeć, jak przebiega jej rejestracja w sądzie oraz jakie są skutki jej zawarcia.
Kluczowe wnioski:- Umowa o dział spadku pozwala na sprawny podział majątku bez udziału sądu.
- Mogą ją zawrzeć wyłącznie osoby będące spadkobiercami ustawowymi lub testamentowymi.
- Aby była ważna, musi mieć formę aktu notarialnego.
- Po podpisaniu notariusz wysyła ją do sądu, który dokonuje jej zarejestrowania.
- Po rejestracji staje się prawomocna i wiążąca dla stron tak jak prawomocny wyrok sądu.
Umowa o dział spadku - definicja i istota
Umowa o dział spadku, nazywana również umownym działem spadku, to umowa zawierana pomiędzy spadkobiercami w celu podziału majątku osoby zmarłej. Dzięki niej możliwe jest dokonanie działu spadku bez udziału sądu, co znacząco przyspiesza cały proces.
Zawarcie takiej umowy pozwala uniknąć przeprowadzenia sądowego działu spadku, który bywa bardzo czasochłonny i kosztowny. Co więcej, daje szansę na sprawiedliwy i polubowny podział majątku zgodnie z wolą wszystkich spadkobierców.
Czym charakteryzuje się umowa o dział spadku?
Istotą umowy o dział spadku jest określenie, w jaki sposób konkretne składniki majątku spadkowego zostaną podzielone pomiędzy uprawnionych spadkobierców. Obejmuje ona zazwyczaj:
- dokładny spis wszystkich składników spadku z wyszczególnieniem ich wartości,
- wskazanie, które składniki przypadają poszczególnym spadkobiercom,
- ewentualne dopłaty pieniężne w celu wyrównania udziałów.
Charakteryzuje się tym, że po jej zawarciu i prawomocnym zatwierdzeniu przez sąd nie jest już możliwy powrót do stanu sprzed działu. Oznacza to definitywny podział spadku.
Jak złożyć wniosek o dział spadku w sądzie
Aby umowa o dział spadku była ważna i skuteczna, konieczne jest jej złożenie wraz z wnioskiem do sądu spadku w celu zatwierdzenia i nadania klauzuli wykonalności. W praktyce wygląda to tak, że notariusz sporządzający umowę przesyła jeden egzemplarz do właściwego sądu rejonowego wraz z wnioskiem o dokonanie jej rejestracji w księdze wieczystej.
Wymagane dokumenty
Do wniosku o dział spadku konieczne jest załączenie szeregu dokumentów potwierdzających prawo do spadku poszczególnych spadkobierców. Są to przede wszystkim:
- odpis aktu zgonu spadkodawcy,
- odpisy aktów stanu cywilnego spadkobierców umożliwiające ustalenie pokrewieństwa,
- testament, jeśli spadkodawca sporządził testament,
- oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku.
Ponadto do wniosku powinno się załączyć wszelkie dokumenty dotyczące składu majątku spadkowego, aby ułatwić sądowi ocenę poprawności i rzetelności dokonanego podziału.
Czytaj więcej: Scheda spadkowa a zachowek: Kompleksowe informacje o wyłączeniu darowizny z masy spadkowej
Kto może zawrzeć umowę o dział spadku
Umowę o dział spadku mogą zawrzeć jedynie osoby będące spadkobiercami ustawowymi lub testamentowymi. Oznacza to, że stronami takiej umowy mogą być:
- małżonek spadkodawcy,
- krewni spadkodawcy powołani do spadku z mocy ustawy (zstępni, wstępni, rodzeństwo),
- osoby wskazane w testamencie jako spadkobiercy (np. osoby niespokrewnione).
Warunkiem zawarcia skutecznej umowy jest uzyskanie zgody wszystkich spadkobierców. Jeżeli choćby jeden spadkobierca nie wyrazi na nią zgody, konieczne będzie przeprowadzenie postępowania sądowego o dział spadku z jego udziałem.
Skutki zawarcia umowy działu spadku
Podstawowym skutkiem sporządzenia i zatwierdzenia przez sąd umowy o dział spadku jest definitywny podział majątku spadkowego pomiędzy uprawnionych spadkobierców.
Po prawomocnym zarejestrowaniu umowy przez sąd nie jest już możliwa jakakolwiek zmiana ustalonego w niej podziału składników spadku.
Oznacza to, że na jej podstawie spadkobiercy uzyskują prawo do wyłącznego korzystania z przydzielonych im w umowie składników majątku spadkowego. Z chwilą rejestracji staje się ona również podstawą do dokonania zmian w księgach wieczystych nieruchomości i innych rejestrach.
| Zalety zawarcia umowy o dział spadku | Wady zawarcia umowy o dział spadku |
| - szybki, pozasądowy podział spadku | - konieczność uzyskania zgody wszystkich spadkobierców |
| - niższe koszty w porównaniu z postępowaniem sądowym | - definitywność - brak możliwości zaskarżenia po rejestracji w sądzie |
| - możliwość elastycznego określenia zasad podziału | - konieczność sporządzenia przez notariusza (koszty notarialne) |
Odstąpienie i rozwiązanie umowy o dział spadku
Co do zasady, po sporządzeniu umowy o dział spadku w formie aktu notarialnego i złożeniu jej we właściwym sądzie nie jest już możliwe jednostronne odstąpienie od jej postanowień ani wypowiedzenie umowy.
Wyjątkiem jest sytuacja, w której sąd odmówi zatwierdzenia umowy działu spadku np. z uwagi na naruszenie przepisów prawa lub nierówny podział majątku. Wtedy umowa nie dochodzi do skutku, a spadkobiercy zmuszeni są do przeprowadzenia postępowania sądowego o dział spadku albo sporządzenia nowej, poprawionej umowy.
Zmiana umowy o dział spadku
Ewentualna zmiana postanowień umowy o dział spadku możliwa jest wyłącznie przed jej złożeniem do sądu rejestrowego. Wymaga ponownego stawiennictwa wszystkich spadkobierców przed notariuszem i sporządzenia aneksu do pierwotnej umowy.
Natomiast po zarejestrowaniu umowy przez sąd jakiekolwiek jej modyfikacje są niedopuszczalne. Jedynym wyjściem jest wystąpienie do sądu przez wszystkich spadkobierców z wnioskiem o uchylenie skutków prawomocnego orzeczenia.
Koszty sądowe związane z umową o dział spadku
Koszty związane z umową o dział spadku obejmują opłatę notarialną za sporządzenie aktu notarialnego oraz opłatę sądową od wniosku o zatwierdzenie i zarejestrowanie umowy.
Wysokość opłaty notarialnej zależy od wartości majątku spadkowego dzielonego umową. Natomiast opłata sądowa za zatwierdzenie umowy działu spadku wynosi 100 zł, jeżeli wniosek złożony zostanie w ciągu 6 miesięcy od daty śmierci spadkodawcy. W innym przypadku wzrasta do 200 zł.
Podsumowując, koszty umowy o dział spadku są stosunkowo niewielkie i zdecydowanie niższe niż w przypadku przeprowadzenia postępowania sądowego o dział spadku czy spadku bezdziedzicznego.
Podsumowanie
Umowa o dział spadku, zwana również umownym działem spadku, to alternatywa dla przeprowadzania sądowego działu spadku. Pozwala ona spadkobiercom pominąć postępowanie sądowe i samodzielnie, polubownie podzielić majątek spadkowy. W artykule wyjaśniono, czym dokładnie jest umowa o dział spadku, kto może ją zawrzeć, jak przebiega proces jej rejestracji w sądzie oraz jakie pociąga za sobą skutki.
Przedstawiono krok po kroku, w jaki sposób spadkobiercy powinni złożyć wniosek o zatwierdzenie i zarejestrowanie umowy działu spadku do sądu spadku. Omówiono wszystkie niezbędne dokumenty, jakie należy dołączyć, aby wniosek został rozpatrzony pozytywnie.
Wskazano także, kto może być stroną umowy o dział spadku - są to zarówno spadkobiercy ustawowi, jak i testamentowi pod warunkiem, że wyrażą oni zgodę na taki sposób podziału spadku. Przybliżono również najważniejsze konsekwencje zawarcia i zatwierdzenia umowy działu spadku przez sąd.
Na koniec omówiono kwestię ewentualnej zmiany postanowień umowy po jej sporządzeniu lub odstąpienia od niej, a także przedstawiono całkowite koszty związane z tym procesem. Całość podsumowuje najważniejsze zagadnienia związane z instytucją umowy o dział spadku w ujęciu praktycznym.
